Άγιος Νικόλαος Ορφανός

Σε μια ήσυχη τοποθεσία, στην Βορειοανατολική πλευρά των τειχών της Θεσσαλονίκης, βρίσκεται κρυμμένος ένας από τους πιο ξεχωριστούς ναούς της πόλης!

Ο Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός είναι ένα από τα μικρά μυστικά της παλαιάς πόλης. Μια μικρή όαση που καταφέρνει με μαγικό τρόπο να μεταφέρει τους επισκέπτες αιώνες πίσω και προκαλεί αίσθηση σε όλους όσους τον επισκέπτονται.

Ο ναός δημιουργήθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα κατά την Παλαιολόγεια περίοδο του Βυζαντίου το 1310 με 1320μΧ. Αποτελεί Καθολικό παλαιότερης Βυζαντινής Μονής ενώ και σήμερα παραμένει μετόχι της ιστορικής Μονής Βλατάδων και υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Το όνομα του πιθανότατα να προήλθε από τον κτήτορα της μονής του οποίου η ταυτότητα δεν είναι γνωστή. Σύμφωνα με την παράδοση, μια άλλη εκδοχή είναι η ύπαρξη ορφανοτροφείου εντός της μονής αλλά και η ίδια η ιδιότητα του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των ορφανών. Τμήμα του πρόπυλου της σώζεται και σήμερα κοντά στην ίδια τοποθεσία δίπλα από την είσοδο του χώρου.

Η αρχική μορφή του ναού ήταν αυτή της Τρίκλιτης Βασιλικής η οποία δεν διασώζεται. Σήμερα ο ναός είναι μια μονόχωρη, ξυλόστεγη Βασιλική με περίστωο, η οποία και καταλήγει σε δυο παρεκκλήσια στα Ανατολικά του κτιρίου. Εσωτερικά ο χώρος κοσμείται από Θεοδοσιανά κιονόκρανα ενώ το μαρμάρινο τέμπλο είναι σύγχρονο της κατασκευής του ναού!

Βυζαντινή τέχνη απαράμιλλης αξίας και ομορφιάς

Το εσωτερικό του ναού είναι καλυμμένο με τοιχογραφίες οι οποίες είναι θεωρούνται μοναδικής τεχνοτροπίας και ποιότητας! Οι χρωματισμοί τους είναι εξαιρετικοί ενώ η θεματολογία και τεχνοτροπία τους εντυπωσιάζει δημιουργώντας ένα αξιοθαύμαστο σύνολο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αριστούργημα.

Ο διαθέσιμος χώρος (η επιφάνεια των τοίχων) αξιοποιείται με θαυμάσιο τρόπο, ενώ ακολουθείται τεχνική δημιουργίας επάλληλων ζωνών που βοηθάει τα μέγιστα στην εξιστόρηση των εικονιζόμενων γεγονότων.

• Μορφές Αγίων, ο Ακάθιστος ύμνος, τα θαύματα του Χριστού και όχι μόνο είναι μερικά από τα αφηγηματικά στοιχεία που αποπνέουν ένταση, γραφικότητα και ζωηρότητα! Πρόκειται για έναν από τους πιο όμορφους ζωγραφικούς διακόσμους στο σύνολο των Βυζαντινών ναών της Θεσσαλονίκης!

Είναι ο καρπός της λεγόμενης ώριμης περιόδου της Παλαιολόγειας Αναγέννησης των αρχών του 14ου αιώνα ενώ συνδέονται και με τον κύκλο τον Θεσσαλονικέων καλλιτεχνών του Μιχαήλ Αστραπά, Γεώργιου Καλλιέργη και Ευτύχιου.

Ο δημιουργός των τοιχογραφιών πιθανότατα να φιλοτέχνησε και το Καθολικό της Μονής Χιλανδαρίου στο Άγιο Όρος κατά την περίοδο του Σέρβου Βασιλιά Στέφανου ΜΙλιούτιν το 1314. Είναι η περίοδος που η Θεσσαλονίκη πλέον ξεπροβάλλει ως καλλιτεχνικό σταυροδρόμι των Βαλκανίων.

Η λειτουργία της μονής υπήρξε απρόσκοπτη ακόμα και κατά την περίοδο της Οθωμανικής κατάκτησης καθώς δεν μετατράπηκε ποτέ σε τζαμί. Οι τοιχογραφίες αποκαλύφθηκαν μόλις το 1957 – 1960 όταν πραγματοποιήθηκαν λειτουργίες συντήρησης και αποκατάστασης στον ναό.

Τον ναό θα τον συναντήσετε μεταξύ της οδού Αποστόλου Παύλου που εκτείνεται παράλληλα με τα τείχη και την Οδό Ηροδότου από τα δυτικά. Καθώς δεν είναι ορατός από μακριά, θα χρειαστεί να ρίξετε μια προσεκτική ματιά ανάμεσα στα στενά, όμορφα δρομάκια της περιοχής.

Οι περισσότεροι θυμούνται την στιγμή που ήρθαν σε οπτική επαφή με τον Άγιο Νικόλαο Ορφανό για πρώτη φορά καθώς ξεπρόβαλε ανάμεσα στα στενά σοκάκια της όμορφης εντός των τειχών πόλης…

Αναζητήστε τους κρυμμένους θησαυρούς της πόλης! Πιστέψτε μας δεν θα απογοητευθείτε!

•   Σε μικρή απόσταση από τον Άγιο Νικόλαο τον Ορφανό βρίσκονται οι μυστηριακοί ¨Κήποι του Πασσά¨ ενώ με μια ολιγόλεπτη ανηφορική ανάβαση θα απολαύσετε την θέα από τον δημοφιλέστατο Πύργο του Τριγωνίου και το Επταπύργιο.
•   Αν επιθυμείτε μια στάση για καφέ ή φαγητό υπάρχουν μικρές, παραδοσιακές ταβέρνες στην ίδια περιοχή, ενώ ακολουθώντας τα τείχη προς τα ψηλότερα σημεία της πόλης θα συναντήσετε καφετέριες και άλλα μαγαζιά που προσφέρουν εντυπωσιακή θέα!