Παναγία Αχειροποίητος

Κτισμένη το 452 μΧ., η Παναγία Αχειροποίητος είναι αναμφισβήτητα ένας από τους αρχαιότερους Χριστιανικούς ναούς σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Η ασυνήθιστη ονομασία της προέρχεται από μια αρχαία Χριστιανική παράδοση σύμφωνα με την οποία το εικόνισμα του ναού δημιουργήθηκε από Θεϊκή πρωτοβουλία και όχι ανθρώπινα χέρια.

Έχοντας τρίκλιτη Βασιλική με ξύλινη οροφή, ο ναός αποτελεί ένα πολύ όμορφο δείγμα παλαιό-χριστιανικής Βυζαντινής ναοδομίας. Η ανατολική πλευρά του ναού οδηγεί σε έναν ημικυκλικό θολό, ο οποίος βρίσκεται κοντά στον υπάρχον «Νάρθηκα», ενώ πολλά αρχιτεκτονικά στοιχειά μαρτυρούν την ύπαρξη «Εξωνάρθηκα» στα Δυτικά αλλά και αυλής που περιελάμβανε περιστύλιο παρόμοιο με αυτό του Αγίου Δημητρίου.

Αποπνέοντας μεγαλοπρέπεια και μοναδική ομορφιά

Καθώς η εσωτερική διακόσμηση του ναού ήταν εξαιρετικά πλούσια και λεπτομερής, έχουν διασωθεί σημαντικά τμήματα της τα οποία περιλαμβάνουν αξιόλογα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες που ανάγονται στον 5ο αιώνα μΧ. Η θεματολογία τους κυμαίνεται από γεωμετρικά θέματα έως εκφυόμενα άνθη αλλά και θρησκευτικά σύμβολα.

Επιπλέον, η περίτεχνη διακόσμηση με την παραδοσιακή και τόσο αγαπητή στους Βυζαντινούς «Άκανθο» με την χαρακτηριστική διαμόρφωση της, είναι και εδώ παρούσα ομορφαίνοντας τους μαρμάρινους Κορινθιακούς κίονες στις 2 κεντρικές κιονοστοιχίες που χωρίζουν τα πλαϊνά κλίτη από το κεντρικό.

Σε αντίθεση με τον κυρίως ναό που δέχθηκε αρκετές μετατροπές και επεμβάσεις κατά την διάρκεια των 7ου – 8ου αλλά και 14ου – 15ου αιώνων, οι αναστηλώσεις και συντηρήσεις που ακολούθησαν δεν υπήρξαν το ίδιο εκτεταμένες όπως αυτές που εφαρμόστηκαν στα κτίσματα της Άγιας Σοφίας και του Αγίου Δημητρίου. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους που αρκετά από τα αρχικά χαρακτηριστικά του παρέμειναν άθικτα σε μεγάλο βαθμό.

Η μετατροπή της Παναγίας Αχειροποιήτου σε τζαμί κατά τον 15ο αιώνα σίγουρα δεν αποτελεί έκπληξη για τα ιστορικά δεδομένα της πόλης, ενώ εξαιτίας αυτής το εσωτερικό του κτιρίου δέχτηκε αρκετές ζημιές. Ο ίδιος ο Σουλτάνος Μουράτ ‘Β επισκέφθηκε την εκκλησία και διέταξε να χαραχθεί η ανάγλυφη επιγραφή που υπάρχει στην Δυτική πλευρά του ναού στην επιφάνεια ενός εκ των μαρμάρινων κιόνων. Πρόκειται για μια φράση που είναι ευανάγνωστη ακόμη και σήμερα… « Ο Σουλτάνος Μουράτ ΄Β κατέκτησε την Θεσσαλονίκη το 833 {1430} ».

•   Ο ναός μπορεί να βρεθεί χωρίς δυσκολία καθώς βρίσκεται επί της Οδού Άγιας Σοφίας, Δυτικά της Καμάρας και της Ροτόντας, διπλά από την σύγχρονη Εγνατία Οδό. Είναι αρκετά γνωστός και δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη ταξιδιωτική εμπειρία για να εντοπιστεί.